Makale - Teknik Bilgi

Membran Teknolojilerinde Bakım

Bahadır SALİH

İleri arıtma teknolojilerinde en yaygın kullanılan yöntem membran uygulamalarıdır. Membranlar uygulama yerine ve membran modeline de bağlı olarak düşük gözenek çaplarına sahip olduğundan diğer uygulamalar nazaran çok daha hassas ürünlerdir. Bu sebeple düzenli bakıma ihtiyaçları vardır.

Öncelikli olarak yapılması gereken işletme tarafından düzenli çalışma verilerinin alınıp kaydedilmesidir. Bu veriler, ham su ve ürün suyu kalitesi, çalışma debileri ve basınçlarıdır. Günlük alınan veriler tablo üzerinde incelendiğinde uzun süreçlerde veya anlık değişimler gözlenebilmektedir. Ayrıca oluşan fark basınçlar tespit edilerek veya ham su kalitesindeki değişimler görülerek sorunun kaynağı tespit edilebilecektir.

Bakım çalışmasında yapılması gereken sistemlerin tüm çalışma adımlarının manuel olarak yapılması ve bu esnada sistem üzerindeki ekipman ve enstrümanların doğru çalışıp çalışmadığının kontrolüdür. Öncelikle membran sistemlerinde ön arıtmanın kontrolleri önemlidir. Membran yüzeyine fiziksel kirlilik yükünün fazla gelmesi durumunda hızlı tıkanmalar gerçekleşebilmektedir. Bu sebeple ön arıtma sistemlerinin kesit hızlarının ve filtrasyon verimlerinin doğru seçilmesi ve sağlıklı yıkama işlerinin yapılması gerekmektedir.

Standart kuyu sularında ön arıtma olarak genellikle kum ve aktif karbon filtreler yeterli olurken, demir ve mangan değerleri yüksek sularda ilave olarak demir – mangan filtresi kullanılmalıdır. Yüzey suları, atık su geri kazanımı ve çatı yağmur suları için kurulan sistemlerde ise çözünmüş askıda kattı madde (SDI) oranı yüksek olduğundan ultrafiltrasyon cihazları kullanılması gerekmektedir. Ayrıca ters ozmos sistemleri girişinde kartuş filtreler kullanılmaktadır.

Ön arıtma tarafında kum, aktif karbon ve demir – mangan filtrelerde ters yıkama işlemi yeterli gelirken ham su kalitesine bağlı olarak hava sıyırma ve filtrelenmiş ürün suyundan yıkama yapılarak verim artırılabilmektedir. Ayrıca yıkama süreleri zaman ayarlı olabileceği gibi fark basınca bağlı olarak da uygulanabilmektedir.

Ultrafiltrasyon sistemlerinde ise düz ve ters yıkama adımlarının yanında kimyasal destekli yıkama (CEB) işlemi uygulanmaktadır. Bu sistem otomasyona bağlı çalışarak projeksiyonla belirlenen sürelerde otomatik yıkamalar tamamlanmaktadır. Bu yöntemle asidik, bazik ve biyolojik yıkamalar düzenli yapılacaktır.

Ultrafiltrasyon sistemlerinde integrity ve buble test yöntemleri ile membran modüllerinin içerisindeki fiberlerde çatlak veya kırık varsa tespit edilebilmektedir. Sonrasında fiberin körlenmesi veya modül değişimi gerekliliği tespit edilir.

Membran sistemlerinde koruyucu bakım diğer sistemlere göre çok daha fazla önemlidir. Genelde arıza sonucu yedek parça değişimi veya tamiri ile sorunlar giderilirken, membran sistemlerinde sistemin ana aktörü ve en maliyetli ekipmanı olan membranlar hasar gördüğünde geri dönüşü olmayabilir. Membran gözeneklerinde aşınma ve çatlama oluştuğunda bunun onarımı söz konusu olmamaktadır.

Önerilen koruyucu bakım çalışmaları; sistem elemanlarının haftalık veya aylık düzenli kontrolü ve gerekli ise kalibrasyonu, sistem verilerinin günlük alınması ve yorumlanması, antiskalant performans testlerinin 3-6 ay gibi aralıklarla düzenli yapılması, ön arıtma sistemlerinin düzenli kontrolü, membran kimyasal yıkamaları, kartuş filtre vb. sarfların değişimi ana başlıklarında değerlendirilebilir.

Membran yıkamalarında (CIP) asidik, bazik ve biyolojik temizlik sağlayan kimyasallar üretici tarafından verilen oranlar ve yöntemlerle yıkanmalıdır. Bu yıkamalar membran debi, fark basınç ve ürün suyu kalitesi değerlerinde % 15’in üzerinde kayıp olduğunda veya 6-12 ay aralığında koruma amacıyla yapılmaktadır. Aquamatch bu alanda genesys firması ile çözüm ortağı olarak çalışmaktadır. Genesys tarafından formülü geliştirilen yıkama ürünlerinde hava ilavesi ile microbubble oluşturularak çok verimli yıkamalar uygulanabilmektedir.

Uzun süreli duruşlarda membranların korunması için smbs çözeltisi sisteme basılarak membranlar bekletilir. Aksi durumda iyon çökelmeleri ve membran yapısının bozulması gibi durumlarla karşılaşılabilmektedir.

Membran sistemlerinde ters ozmos membranları yapısı gereği serbest klordan ciddi zarar görmektedir. Bu sebeple dezenfeksiyon işlemleri serbest klor içermeyen membrana uygun biositlerle yapılır.

Ters osmoz membranları yapısı gereği ters yıkamaya uygun değildir. Kimyasallı yıkama ve durulama işlemleri servis adımındaki su akış yönü ile aynı yönde uygulanır. Diğer membran tiplerinde ters yıkama yapılabilmektedir.

Membran tıkanmalarında, tıkanma sebebiyle ilgili yapılan tespitler genelde varsayım üzerinedir. Kesin tespit yapılabilmesi için membran otopsisi yapılması gerekir. Membran otopsi uygulamasında sistem genelini temsil edebilecek membranlar seçilir. Mümkünse ilk giriş ve son çıkış noktalarından iki ayrı numune olmalıdır. Membranlar kesilerek parçalara ayrılır. Membran yüzeyi laboratuvar ortamında incelenir. Zar kalınlıkları, çatlaklar vb. tespitler yapılır. Membran yüzeyinde çökelmiş kirliliklerin içeriği katı madde analizleri ile yapılır. Mikrobiyal analizler yapılır. Aynı şatlar altında sıfır membranlar birlikte çalıştırılarak performans testi de yapılabilmektedir. Ülkemizde membran otopsi uygulaması İstanbul Teknik Üniversitesi Mem-Tek tarafından yapılmaktadır.

 

Akar Arıtım özellikle membran sistemler olmak üzere ileri arıtma teknolojileri üzerine 20 yıla yakın tecrübesiyle sektörde önemli bir yere sahiptir. Satış sonrası hizmetler ve müşteri memnuniyeti önceliğiyle çalışarak yetkin ve güvenilir hizmet sunmaktadır.

Bültenimize Kaydolun

Tüm gelişmelerden, yeniliklerden ve fırsatlardan haberdar olun.